Câu 15: Trình bày các yếu tố của một phương thức sản xuất; trong tư liệu sản xuất thì yếu tố nào là yếu tố quyết định, tại sao?

1) Các yếu tố của một phương thức sản xuất:
a) Lực lượng sản xuất
Lực lượng sản xuất là toàn bộ những năng lực sản xuất của một xã hội nhất định, ở một thời kỳ nhất định.

Lực lượng sản xuất biểu hiện mối quan hệ tác động giữa con người với tự nhiên, biểu hiện trình độ sản xuất của con người, năng lực hoạt động thực tiễn của con người trong quá trình sản xuất ra của cải vật chất.

Lực lượng sản xuất bao gồm tư liệu sản xuất và người lao động với tri thức và phương pháp sản xuất, kỹ năng, kỹ xảo và thói quen lao động của họ. Ngày nay, khoa học đã trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp. Những thành tựu của khoa học được vật chất hoá trong tư liệu sản xuất, hoặc thông qua kỹ năng của người lao động có hiệu suất cao.

b) Quan hệ sản xuất

- Quan hệ sản xuất là quan hệ giữa người với người trong quá trình sản xuất, phân phối, trao đổi và tiêu dùng sản phẩm xã hội.

- Trong quá trình sản xuất, con người không chỉ có quan hệ với tự nhiên, tác động vào giới tự nhiên, mà còn có quan hệ với nhau, tác động lẫn nhau. Hơn nữa, chỉ có trong quan hệ tác động lẫn nhau thì con người mới có sự tác động vào tự nhiên và mới có sản xuất.

- Quan hệ sản xuất là hình thức xã hội của sản xuất, biểu hiện mối quan hệ giữa người với người trên ba mặt chủ yếu sau:

+ Quan hệ giữa người với người trong việc chiếm hữu tư liệu sản xuất chủ yếu của xã hội (gọi tắt là quan hệ sở hữu).

+ Quan hệ giữa người với người trong việc tổ chức quản lý sản xuất xã hội và trong trao đổi hoạt động cho nhau (gọi tắt là quan hệ tổ chức quản lý).

+ Quan hệ giữa người với người trong phân phối và lưu thông sản phẩm xã hội (gọi tắt là quan hệ phân phối lưu thông).

- Các mặt nói trên của quan hệ sản xuất có mối quan hệ mật thiết, tác động qua lại lẫn nhau, trong đó quan hệ sở hữu giữ vai trò quyết định. Tuy vậy, quan hệ tổ chức quản lý và quan hệ phân phối lưu thông cũng có tác động trở lại quan hệ sở hữu.

- Quan hệ sản xuất trong tính hiện thực của nó không phải là những quan hệ ý chí, pháp lý mà là quan hệ kinh tế được biểu hiện thành các phạm trù, quy luật kinh tế.

- Quan hệ sản xuất mang tính khách quan, không phụ thuộc vào ý chí chủ quan của con người. Sự thay đổi của các kiểu quan hệ sản xuất phụ thuộc vào tính chất và trình độ của lực lượng sản xuất xã hội.

2) Trong tư liệu sản xuất thì yếu tố nào là yếu tố quyết định? tại sao?
Trong các yếu tố hợp thành lực lượng sản xuất, người lao động là chủ thể, bao giờ cũng là lực lượng sản xuất cơ bản, quyết định nhất của xã hội.

Tư liệu sản xuất gồm tư liệu lao động và đối tượng lao động.

Sản xuất của cải vật chất đã trải qua con đường phát triển lịch sử lâu dài từ việc hái lượm thức ăn nhờ những cộng cụ thô sơ của người nguyên thủy đến sự thống trị của công nghệ hiện đại. Mặc dù vậy, bất kỳ quá trình sản xuất nào cũng đều có sự kết hợp và tác động lẫn nhau của 3 yếu tố cơ bản: sức lao động, đối tượng lao động và tư liệu lao động.

Đối tượng lao động và tư liệu lao động hợp thành tư liệu sản xuất – nhân tố vật của sản xuất. Nó là khách thể của sản xuất. Không thể sản xuất được nếu thiếu tư liệu sản xuất. Nhưng, nếu không có sức lao động của con người thì tư liệu sản xuất không thể phát huy được tác dụng.Trong khi đưa tư liệu lao động và đối tượng vào sản xuất, sức lao động biến chúng thành tư liệu sản xuất hiên thực. Do đó, chỉ có lao động của con người mới là yếu tố tích cực, sáng tạo; là chủ thể của sản xuất. Lao động tạo ra những tư liệu sản xuất ngày càng hiện đại và cũng chính lao động làm hoàn thiện bản thân con người. Vì thế, nhân tố con người mãi mãi là yếu tố cơ bản số một của sản xuất.